Ogłoszenie literackiego Nobla 8 października | Nagroda zostanie przyznana po raz 113.

Już za miesiąc, 8 października, poznamy nazwisko tegorocznego laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Wyróżnienie zostanie przyznane po raz 113., ale nagrodzona pisarka lub pisarz będzie już 117. osobą, która je otrzyma. Kim będzie? 

Nazwisko laureata poznamy o godz. 13.00. Nie zostaną raczej wyróżnione dwie osoby, choć w historii nagrody kilkukrotnie się to zdarzało: w 1904 nagrodzono Frédérica Mistrala i José Echegaraya, w 1917 – Karla Gjellerupa i Henrika Pontoppidana, w 1966 – Szmuela Agnona i Nelly Sachs, a w 1974 – Eyvinda Johnsona i Harry’ego Martinsona. Rok temu też co prawda ogłoszono dwa nazwiska, ale tylko dlatego, że nie wskazano laureata rok wcześniej – i tak Olga Tokarczuk jest w rzeczywistości noblistką od 2018 roku, choć jej nazwisko usłyszeliśmy w ubiegłym roku wraz z nazwiskiem Petera Handke.

Sześcioro z Polski

Olga Tokarczuk była szóstą laureatką z naszego kraju, a piątą, tworzącą w języku polskim. Wcześniej nagrodzono Henryka Sienkiewicza (1905), Władysława Stanisława Reymonta (1924), Isaaca Bashevisa Singera (nagroda dla Polski i USA za twórczość w języku jidysz), Czesława Miłosza (1980) i Wisławę Szymborską (1996). Polacy mieli jednak więcej nominacji – Akademia Szwedzka co roku odtajnia akta, pokazujące, kto był nominowany do nagrody przed pięćdziesięciu laty – i tak w 1969 roku na liście znaleźli się Jerzy Andrzejewski, Witold Gombrowicz i Jarosław Iwaszkiewicz. Nobla otrzymał wtedy Samuel Beckett.

Piętnasta kobieta

Tokarczuk jest też jedną z piętnastu kobiet, który otrzymały nagrodę. Wcześniej wyróżniono nią Selmę Lagerlöf, Grazię Deleddę, Sigrid Undset, Pearl Buck, Gabrielę Mistral, Nelly Sachs, Nadine Gordimer, Toni Morrison, Wisławę Szymborską, Elfriede Jelinek, Doris Lessing, Hertę Müller, Alice Munro i Swietłanę Aleksijewicz.

Nobel niechciany, Nobel pośmiertny

Co ciekawe, w historii nagród dwóch laureatów odmówiło przyjęcia literackiego Nagrody Nobla. W 1958 roku zrobił to Borys Pasternak, który początkowo zgodził się na wyróżnienie, lecz pod naciskiem władz radzieckich ostatecznie musiał zrzec się lauru. W 1964 roku nagrody nie przyjął też Jean Paul Sartre, który z założenia odmawiał wszelkich oficjalnych wyróżnień. Raz nagrodę przyznano za to pośmiertnie, Erikowi Axelowi Karlfeldtowi. Taka sytuacja już się jednak nie powtórzy – od 1974 roku Statut Fundacji Nobla stanowi, że nie można przyznać nagrody pośmiertnie, chyba że śmierć nastąpiła już po ogłoszeniu nazwiska laureata.

Maryse Condé: Podążać za marzeniami. Mimo wszystko | W Sztokholmie wręczono „alternatywnego Nobla”

Komu Nobel, komu

A kto otrzyma literackiego Nobla w tym roku? Na giełdzie nazwisk niezmiennie figuruje Haruki Murakami, autor „Przygody z owcą”, „Kafki nad morzem” i „1Q84”. Wspomina się też o Maryse Condé, która w 2018 roku otrzymała z rąk tzw. Nowej Akademii „alternatywnego Nobla”. Condé to jedna z najwybitniejszych pisarek języka francuskiego z Karaibów, autorka kilkunastu powieści i sztuk teatralnych, laureatka m.in. Nagrody Akademii Francuskiej. Na liście kandydatów znaleźć można też nazwisko Ngũgĩ wa Thiong’o – kenijskiego pisarza tworzącego w języku kikuju, a także Adama Zagajewskiego, poety i prozaika, choć przyznanie nagrody dwojgu Polakom w tak krótkim czasie jest raczej wątpliwe, tym bardziej, że po zeszłorocznym ogłoszeniu laureatów pojawiły się glosy krytyki, że oboje pochodzą z Europy, w tym roku więc Akademia najpewniej nagrodzi twórcę spoza Starego Kontynentu i do tego po raz kolejny kobietę. Wśród nazwisk, na które warto zwrócić uwagę jest więc kanadyjska poeta Anne Carson, chińska pisarka Can Xue i rosyjska pisarka Ludmiła Ulicka.

Anatomia podróżna | Olga Tokarczuk, Bieguni