„Sejf” Tomasza Sekielskiego to trylogia o bezsilności jednostki wobec aparatu państwa, szczególnie tego przeżartego korupcją i układami. Ale jest to też cykl o odwadze, za którą rzadko bywamy nagradzani.
Sięgnąłem po trylogię „Sejf” kilka miesięcy temu, żeby przygotować się do rozmowy z autorem podczas tegorocznego Poznańskiego Festiwalu Kryminału Granda. Tomasz Sekielski, znany dziennikarz, reportażysta, a dziś także uznany pisarz, autor powieści sensacyjnych. Zasiadł na scenie razem z Vincentem V. Severskim, autorem „Zamętu” i tetralogii „Nielegalni”, obecnej teraz także na ekranach telewizorów w doskonałej serialowej wersji CANAL+.
Zapis tej rozmowy wkrótce będzie można przeczytać na u nas na portalu zupelnieinnaopowiesc.com. Dziś wystarczy, jeśli powiem, że siadając do lektury „Sejfu” spodziewałem się książki, która rzeczywistość służb specjalnych pokaże w zgoła odmiennym świetle, niż robią to powieści Severskiego, bądź co bądź byłego oficera wywiadu. Ale im bardziej zagłębiałem się w tę niepokojącą, emocjonalnie trudną lekturę, tym bardziej dochodziłem do wniosku, że powieści obu autorów są w zasadzie o tym samym: o jednostce, lub niewielkiej grupie ludzi, skonfrontowanych z aparatem tego, co nazywany władzą. To prawda, że szpiedzy u Severskiego to bohaterowie w większości pozytywni, idealiści i patrioci, a kłody pod nogi rzucają im politycy lub pochodzący z politycznego nadania szefowie, wypełniający partyjne zobowiązania, a czasem wręcz sterowani przez siły wyrastające poza lokalne piekiełko. U Sekielskiego oficerowie służb grają po obu stronach barykady, lecz tu też siłą sprawcza okazuje się interes państwa rozumiany jednak bardzo wąsko, jako interes jednostek uzurpujących sobie prawo do państwa, a raczej tego, co można dzięki władzy w państwie zdobyć.
Punktem wyjścia „Sejfu” jest przypadek. To on sprawia, że dziennikarz śledczy Artur Solski zjawia się pewnego wieczoru w wiosce na Podlasiu, nad stawem, z którego wyławiane są akurat pozbawione twarzy zwłoki. . Zaczyna się od przypadku, ale wszystko, co następuje potem, jest już wynikiem dociekliwości Solskiego, jego nieustępliwości, ale i pewnego rodzaju naiwności, wyrażającej się niedocenianiem przeciwnika. Jeśli rejestruje kamerą zbyt wiele, to przecież robi to świadomie, jeśli rozpoczyna śledztwo, to wie, że robi to wbrew ludziom silnym, jeśli jednak wplątuje w sprawę innych, to z wiarą, że nikt przez niego nie ucierpi. Myli się.
„Sejf” mówi o odwadze – tej dziennikarskiej, tej szeregowego policjanta przed emeryturą i tej, którą ma w sobie wdowa po pewnym oficerze, który poległ podczas misji w Iraku. Ale mówi też o tym, że taka odwaga wcale nie musi zostać nagrodzona i doceniona. Trylogia Sekielskiego jest bowiem z gruntu pesymistyczna, nie zapewnia łatwych happy endów, ulgi, którą czujemy, gdy dobro bezwzględnie zwycięża. Zapewnia za to bohaterom samotność i bezsilność w obliczu aparatu, który skierowano przeciw nim. Szczególnie mocno pokazuje to druga z przedstawionych tu historii. „Obraz kontrolny” to powieść skonstruowana achronologicznie, z dwiema osiami fabularnymi – jedną, gdy Solski przymierza się do rozliczenia z tymi, których ścigał w części pierwszej, i drugą, retrospekcyjną, pokazującą krok po kroku dochodzenie bohatera do tego momentu, gdy postawić musi wszystko na jedną kartę.
Część trzecia, „Gniazdo kruka” domyka wątki, ale jest w pewnym sensie powieścią odmienną od poprzednich. Solski w wyniku wydarzeń z tomu drugiego, zepchnięty zostaje nieco w cień, można nawet powiedzieć, że na margines wydarzeń. Fabuła zbiera bowiem z poprzednich tomów wszystkie te wątki, które tyczą się polityki, wewnątrzgabinetowych rozgrywek, w których traci się nie tylko stanowiska, ale niejednokrotnie i życie. To świat naprawdę brudnej polityki, jaką znamy też choćby z najnowszej serii autora – „Suszy”. Tu widzimy świat szpiegowskich rozgrywek, w tym polowania na Kruka – rosyjskiego szpiega, działającego bezpardonowo gdzieś blisko szczytów władzy.
Nie piszę powieści z kluczem | Z Tomaszem Sekielskim rozmawia Przemysław Poznański
Tomasz Sekielski pokazał się w „Sejfie” jako pisarz. I od razu zrobił to z przytupem. Nie idzie na łatwiznę, nie schlebia niczyim gustom, nie prowadzi fabuły tak, by usatysfakcjonować nasze poczucie sprawiedliwości. Tnie ostro i głęboko, wywleka na wierzch wnętrzności, nie pudruje ran. Jest więc dokładnie tym samym Tomaszem Sekielskim, jakiego znamy z kręconych przez niego dokumentów. I może dlatego od czasu do czasu mamy podczas lektury wrażenie, że choć czytamy powieści, to nie zawsze mamy do czynienia z fikcją.
Tomasz Sekielski, Sejf, Obraz kontrolny, Sejf 3. Gniazdo Kruka
Dom Wydawniczy Rebis 2012, 2013, 2014