– Tęsknię do momentu sprzed Nobla, kiedy człowiek był rozmyty, niewinny, niezaszufladkowany. Bo choć we mnie nic się nie zmieniło, to zmienił się świat wokół mnie – mówiła Olga Tokarczuk podczas spotkania w Centrum Premier Czerska 8/10.
Noblistka podkreślała, że przede wszystkim tęskni do pisania.
– Pisanie to mój naturalny sposób życia, niczego innego się nie nauczyłam. Chciałabym znowu pisać, żeby się uspokoić, wrócić do starego trybu – zaznaczała noblistka. Przekonywała jednak, że dobrze wytrzymuje to, co dzieje się wokół niej po otrzymaniu Literackiej Nagrody Nobla. To – jak twierdziła – zasługa przyjaciół, choć od chwili ogłoszenia werdyktu Akademii Szwedzkiej pisarka ma kłopoty ze snem. Zbyt wiele dociera do niej impulsów. Dlatego wybiera się właśnie na miesięczny samotny odpoczynek.
Czy powrót do dawnego trybu będzie jednak możliwy? Przed świętami pisarka poszła na zakupy do centrum handlowego. Rozpuściła dredy, założyła beret i duże okulary, ale i tak podczas kupowania orzeszków, została rozpoznana.
– Przeraziłam się, że nie ma ucieczki od tego i że nigdy już nie będę mogła pobuszować sobie po lumpeksach, grzebać w przecenach i że wszystko spadnie na mojego męża, który dzielnie to znosi.
Mówię do wielu
Otrzymanie nagrody jest też jednak okazją do podzielenia się z ludźmi tym, co dla pisarki najważniejsze. Tym bardziej że – jak sama odczytuje olbrzymie zainteresowanie jej odczytem noblowskim – jesteśmy głodni słowa, które „niesie szkic diagnozy świata, w którym żyjemy. Które wskaże nam miejsce w tym całym chaosie, w którym się znaleźliśmy”.
– Pisałam to przemówienie z poczuciem, że skoro mam coś do powiedzenia, to powiem, wyrażę swoje niepokoje, intuicje dotyczące tego, jak rozumiem to, co się wokół mnie dzieje – mówiła Olga Tokarczuk.
Jak zaznaczała, pisarze często nie zdają sobie sprawy z siły swojej literatury, z jej odziaływania na ludzi:
– Większość ludzi, którzy zaczynają pisać, traktuje to jako ekspresję samego siebie, swoich głębokich przemyśleń, intuicji. Nie mają świadomości tego, że istnieje czytelnik. I nagle przychodzi moment inicjacji, gdy pisarz zdaje sobie sprawę, że ktoś go słucha. Więc dlaczego tego nie wykorzystać w dobrym celu, nie podzielić się tym, co dla autora ważne?
Dla Olgi Tokarczuk tym momentem była informacja o bardzo dobrych wynikach sprzedaży jej książki „Prawiek i inne czasy”.
– Siedziałam w kuchni przy stole i próbowałam policzyć, do ilu ludzi to dotarło, bo nie tylko do tych, którzy książkę kupili, ale i do tych, którym ją potem pożyczyli: przyjaciół, rodziny. I zdałam sobie sprawę, że mówię do wielu – wspominała pisarka.
Czułość to nie czułostkowość
Wiele miejsca pisarka poświęciła czułości i idei czułego narratora, obecnego w tytule jej mowy noblowskiej. Jak zaznaczała, wszyscy musimy nawigować między różnymi punktami widzenia, a tym co może nam pomóc, jest właśnie czułość. Czułość odwołuje się bowiem do głębokich pokładów wrażliwości.
Jak zaznaczała noblistka, żyjemy w kulturze, która na różne sposoby odmienia słowo miłość, przez co to pojęcie staje się nieczytelne, skompromitowane, bo nie wiemy co za nim stoi. Jej zdaniem czułość to nowe słowo służące do opisania świata – słowo skromne, słowo, które nie aspiruje, a przez to nie tak łatwo poddać je inflacji.
Czuły Narrator nie oznacza jednak – jak podkreślała – narratora pozbawionego gniewu, nie wolno bowiem mylić czułości z czułostkowością. Przykładem czułego narratora, który odczuwa gniew, jest choćby Janina Duszejko z „Prowadź swój pług przez kości umarłych”. Czułość to bowiem potężna energia, która jest w stanie wezwać do walki, bronić, walczyć o swoje.
Spotkanie z Olgą Tokarczuk
Prowadzenie Irek Grin i Michał Nogaś
Centrum Premier Czerska 8/10, 13 stycznia 2019