– Odbieram to jako nagrodę dla poezji – mówił Jerzy Jarniewicz, tegoroczny laureat Nagrody Literackiej Nike za tomik „Mondo cane”. Nagrodę Czytelników odebrała Joanna Ostrowska za reportaż „Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej”.
W tym roku w finale nagrody Nike znalazły się trzy powieści, tom poezji, esej, biografia i reportaż historyczny. Jury pod przewodnictwem prof. Przemysława Czaplińskiego uznało, że w tym roku zwycięzcą jest tomik poetycki Jerzego Jarniewicza „Mondo cane” – wiersze inspirowane w jakimś sensie filmem „Pieski świat” Paola Cavary i Gualtiero Jacopettiego z 1962 roku, filmem, na który Jarniewicza w dzieciństwie nie wpuszczono do kina.
Nie lubię pisania, które udaje się do końca
– Z filmu wziąłem tytuł – śmiał się poeta. Jarniewicz rejestruje w swojej poezji prawdziwe śmierci znajomych, zerwania, odejścia. I bezlitośnie przygląda się własnym reakcjom na te „krańcówki”. Kpiarsko poczyna sobie z modelem poezji konfesyjnej, gdy obnaża zarówno perwersyjny wojeryzm mediów, jak i słabości własnego, coraz częściej schorowanego ciała.
Wcześniej, w emitowanym filmiku Jarniewicz stwierdził, że poszukiwał w poezji języka, którym „można by wstyd oswoić, a słabość obronić”. – Udało się? – pytała prowadząca galę Iwona Torbicka. – Zostawiam to do oceny czytelników – komentował poeta ze sceny. – Na pewno nie do końca. Nie lubię takiego pisania, które udaje się do końca. Bo ono zamyka drogę do następnych prób. Do następnych spotkań ze sobą samym – zaznaczał Jarniewicz.
Przyszłość nie całkiem przegrana
W laudacji dla zwycięskiej książki przewodniczący jury, prof. Przemysław Czapliński mówił: – Literatura jest być może od tego, żeby pokazywać problem, a nie go rozwiązywać. Tracimy złudzenia, musimy obudzić wyobraźnię, nie żegnamy się z czułością, ale przywolujemy jej siostrę – czujność.
Jego zdaniem tomik poetycki Jerzego Jarniewicza jawi się jako niezwykłe ćwieczenie z istnienia. – Świat, który opisuje, choć pod szyldem „mondo cane”, to nie tyle świat spsiały czy podły, ile mało ważny, nieważny, prawie niezauważalny. Wydaje się, że dla Jarniewicza na „niewaność” skazane jest wszystko to, co znika. Jednak autor pisze przeciwko znikaniu, miesza elegijność z nadzieją , co znaczy, że patrzy na przyszłość jako jeszcze nie całkiem przegraną, jeszcze możliwą do zbawienia, do odzyskania, do uratowania – mówił Czapliński.
Sam laureat przekonywał, że odbiera Nike jako nagrodę dla poezji, tej poezji, któpra może być kołem napędowym. I dodawał: – Można by złożyć jakąś deklarację polityczną, ale sytuacja jest tak powazna i goźna, że nie chciałbym dezawuować poważnych refleksji swoim okazjonalnym komentarzem.
Pamięć i współczesność
Nagrodę Czytelników „Gazety Wyborczej” odebrała Joanna Ostrowska za książkę „Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej”. W reportażu historycznym autorka Opisuje losy homoseksualnych mężczyzn prześladowanych przez faszystowskich oprawców. Homoseksualnych mężczyzn aresztowano i więziono w Rawiczu, Międzychodzie, Wronkach, Strzelcach Opolskich, czy Tarnowie. Wywożono do KL Sachsenhausen, KL Buchenwald, KL Mauthausen, KL Gross-Rosen, kompleksu obozowego Auschwitz-Birkenau-Monowitz oraz na Majdanek. Ginęli w jednostkach penitencjarnych na terenie Rzeszy.
– Najtrudniejsze było powiedzieć w tym kraju, że ci ludzie byli, i należy im się uznanie, także w instytucjach zajmujących się pamięcią zbiorową – mówiła pisarka. I zapewniała: – Nie da się badać historii queerowych naszego kraju bez współczesności. Pisałam tę książkę w czasie, kiedy w Polsce szalała homofobiczna fala nakręcana przez partię rządzącą i Kościół Katolicki. To mój gest, żeby pamiętać, że tak naprawdę mamy jeszcze dużo do zrobienia.
Solidarni
Gala nie była wolna od politycznych deklaracji. Goście, w tym nominowani, trzymali kartki z napisem „#Stop Hazara Genocide”, jako upamiętnienie mniejszości etnicznej z Afganistanu, której członkowie są ofiarami zamachów terrorystycznych, a także „#Mahsa Amini”, przypominające o Kurdyjce zatrzymanej przez irańską policję obyczajową i zmarłej w irańskim więzieniu.
Jurorzy nagrody założyli z kolei koszulki z napisem „§196 Klub”, odnoszący się do artykułu z kodeksu karnego, mówiącego o obrazie uczuć religijnych.
Przeczytaj także:
______________________
„I take it as an award for poetry,” said Jerzy Jarniewicz, this year’s winner of the Nike Literary Award for his volume „Mondo cane”. The Readers’ Prize was received by Joanna Ostrowska for her reportage „Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej” (They. Homosexuals during World War II).