Traktuję tę nagrodę jako zobowiązanie, obowiązek odpowiedzialności za słowo, za zachowanie humanistycznej postawy. Traktuję ją jako obowiązek pozostawania blisko życia, ludzi, ich historii, ich pamięci – mówiła w niedzielę wieczorem Bronka Nowicka, zdobywczyni tegorocznej Nagrody Nike za tom prozy poetyckiej „Nakarmić kamień”. Ale podczas gali nie zabrakło też zdecydowanie mniej literackich, a bardziej politycznych wystąpień, w tym nawiązania do poniedziałkowego Strajku Kobiet.
Tegoroczna gala Nike była niezwykła z kilku powodów – po pierwsze była to gala jubileuszowa, dwudziesta, po drugie po raz pierwszy transmitowana była nie przez telewizje publiczną, ale przez TVN24. Nikt nie ukrywał, że to efekt „dobrej zmiany”, dla której nagroda, której patronuje „Gazeta Wyborcza”, okazała się najwyraźniej nie do przełknięcia. Subtelnie politykę wprowadziła na galę prowadząca ją Grażyna Torbicka. „Bywały gale, które zaczynaliśmy od słów: panie marszałku, panie prezydencie, panie premierze” – stwierdziła, co spotkało się ze śmiechem i oklaskami sali. Tym razem nikt z oficjeli nie zaszczycił bowiem wydarzenia. Ale niezmienne pozostaje coś, co Torbicka powiedziała wcześniej: „Logo Nike na okładce gwarantuje, że warto po tę książkę sięgnąć”. Dlatego to jedna z najważniejszych literackich nagród w Polsce.
A skoro już tu jestem…
W tym roku w finałowej siódemce znaleźli się: Magdalena Grzebałkowska, „1945. Wojna i pokój” (Agora), Renata Lis, „W lodach Prowansji. Bunin na wygnaniu” (Sic!), Piotr Matywiecki, „Którędy na zawsze” (Wydawnictwo Literackie), Weronika Murek, „Uprawa roślin południowych metodą Miczurina” (Czarne), Bronka Nowicka, „Nakarmić kamień” (Biuro Literackie), Maciej Płaza, „Skoruń” (W.A.B.) i Ziemowit Szczerek, „Tatuaż z tryzubem” (Czarne).
Nagrodę Nike Czytelników „Wyborczej” otrzymała Magdalena Grzebałkowska. Podczas podziękowań każdy z akapitów rozpoczynała od słów „A skoro już tu jestem…”. I nie uciekła od polityki. Nawiązując do wykonanych XIX-wieczną metodą stylowych zdjęć, które otrzymywali nominowani, stwierdziła: „XIX wiek się skończył, a badania naukowe dowiodły, że kobiety mają mózgi i potrafią za siebie decydować”. I wcześniej: „Chciałabym tę nagrodę zadedykować wszystkim kobietom, pisarkom, reporterkom, kasjerkom i prawniczkom. Żyjemy w trudnych czasach, kochane”.
Obowiązek za słowo, za bycie blisko ludzi
„A więc pamiętaj, w trudną porę – marzeń masz być ambasadorem”- tym cytatem z „Traktatu moralnego” Czesława Miłosza, zdobywcy Nike w 1998 roku, swoje wystąpienie rozpoczął redaktor naczelny „Wyborczej” Adam Michnik. Tegoroczni finaliści są przede wszystkim ambasadorami wspomnień. Dotyczy to nie tylko takich pozycji jak reporterska „1945. Wojna i pokój”, ale także powieści „Skoruń” czy „Nakarmić kamień”, książek zakorzenionych w dzieciństwie. W laudacji poświęconej zwycięskiej książce Bronki Nowickiej – debiutantki – przewodniczący jury Tomasz Fiałkowski mówił: „Czterdzieści cztery zdyscyplinowane językowo, ostre jak cięcie noża, niezwykle obrazowe prozy poetyckie (…) układają się w opowieść o wchodzeniu dziecka, dziewczynki w świat ludzi i rzeczy, o poznawaniu granic pomiędzy rozmaitymi sposobami istnienia”.
Sama nagrodzona podkreślała „W książce pojawia się nadzieja, że kiedyś dziecko „odnajdzie swój kamień”. Myślę, że to jest taki moment. Dla każdego twórcy ta nagroda jest czymś niezwykłym, ogromnym, dla debiutanta jest czymś jeszcze większym, ale i ogromnym zobowiązaniem. Ja to zobowiązanie traktuję jako obowiązek za słowo, za zachowanie humanistycznej postawy, obowiązek autorefleksji i rozwijania własnej świadomości, obowiązek pozostania blisko życia ludzi, blisko ich historii, ich pamięci.
Przeczytaj także: OGRODY WYOBRAŹNI | Weronika Murek, Uprawa roślin południowych metodą Miczurina
Przeczytaj także: BUSZUJĄCY W SADZIE | Maciej Płaza, Skoruń
Dotychczasowi laureaci Nike:
2016 – Bronka Nowicka za zbiór prozy poetyckiej „Nakarmić kamień”
2015 – Olga Tokarczuk za powieść „Księgi Jakubowe”
2014 – Karol Modzelewski za autobiografię „Zajeździmy kobyłę historii„
2013 – Joanna Bator za powieść „Ciemno, prawie noc”
2012 – Marek Bieńczyk za zbiór esejów „Książka twarzy”
2011 – Marian Pilot za powieść „Pióropusz”
2010 – Tadeusz Słobodzianek za dramat „Nasza klasa”
2009 – Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki za tom poetycki „Piosenka o zależnościach i uzależnieniach”
2008 – Olga Tokarczuk za powieść „Bieguni”
2007 – Wiesław Myśliwski za powieść „Traktat o łuskaniu fasoli”
2006 – Dorota Masłowska za powieść „Paw królowej”
2005 – Andrzej Stasiuk za powieść „Jadąc do Babadag”
2004 – Wojciech Kuczok za powieść „Gnój”
2003 – Jarosław Marek Rymkiewicz za tom poetycki „Zachód słońca w Milanówku”
2002 – Joanna Olczak-Ronikier za powieść „W ogrodzie pamięci”
2001 – Jerzy Pilch za powieść „Pod Mocnym Aniołem”
2000 – Tadeusz Różewicz za tom poetycki „Matka odchodzi”
1999 – Stanisław Barańczak za tom poetycki „Chirurgiczna precyzja”
1998 – Czesław Miłosz za zbiór „Piesek przydrożny”
1997 – Wiesław Myśliwski za powieść „Widnokrąg”