„Burza”, „Jak wam się podoba” czy „Makbet” – to tylko niektóre z dzieł Szekspira, jakie 400 lat temu, w listopadzie 1623 roku, ukazały się drukiem po raz pierwszy. Obchodzimy rocznicę wydania tzw. Pierwszego Folio.
Historia publikacji sztuk Szekspira mogłaby pewnie być kanwą dla osobnego dramatu, tudzież komedii pomyłek. Dość powiedzieć, że w czasach dramaturga wydania poszczególnych sztuk były zazwyczaj publikowane w popularnym formacie quarto i można je było kupić za 6 pensów (dziś równowartość 5 funtów) – były to wydania tanie, pozbawione oprawy, a wiec książki, które czytało się do zużycia, by potem wykorzystać kartki jako papier do pakowania, ale i w mniej szlachetnym celu. Oznaczało to niską trwałość dzieł drukowanych, bo jeśli ktoś chciał takie dzieło ustawić w swojej biblioteczce, musiał dać je najpierw do oprawy, a że usługi introligatorskie do tanich nie należały, nie była to praktyka powszechna. Z tego powodu często łączono zresztą kilka powiązanych tematycznie sztuk w jeden tom.
Co ciekawe, poszczególne wydania potrafiły się od siebie różnić. Najlepszym przykładem jest „Hamlet”, w którym monolog Być albo nie być różni się – także długością – w zależności od tego, czy spojrzymy do tzw. Złego Quarto czy Dobrego Quarto (jeszcze inną wersję znajdziemy potem w Pierwszym Folio). A jeśli dodać do tego fakt istnienia na rynku tzw. Fałszywego Folio (1619), w którym Szekspirowi przypisano dzieła niemające z nim nic wspólnego („A Yorshire Tragedy”), to nic dziwnego, że przyjaciele poety, John Heminges i Henry Condell uznali kilka lat po śmierci autora „Kupca weneckiego”, że najwyższy już czas, by zebrać znane sztuki Szekspira i opublikować je w jednym tomie. Tak właśnie zrodziło się dzieło pod tytułem „Mr. William Shakespeares Comedies, Histories, & Tragedies (Komedie, kroniki i tragedie pana Williama Szekspira), współcześnie określane jako Pierwsze Folio (First Folio), a opublikowane oficjalnie 8 listopada 1623 roku.
Jak wam się podoba
Tak naprawdę druk Pierwszego Folio nastąpił prawdopodobnie pomiędzy lutym 1622 r. a początkami listopada 1623 r., a 8 listopada księga została wpisana do rejestru papierniczego. Co prawda dzieło znalazło się w katalogu Frankfurckich Targów Książki z datą wydania między kwietniem a październikiem 1622 r., ale taka informacja miała raczej charakter reklamowy. Pewna jest inna data: zakupu detalicznego, wpisanego do księgi rachunkowej, czyli 5 grudnia 1623 r. To wtedy dwa egzemplarze Pierwszego Folio kupił Edward Dering.
Pierwsze Folio jest jedynym zachowanym tekstem około 20 dzieł Szekspira, a także ważnym źródłem porównawczym dla tych opublikowanych wcześniej. Zawiera teksty prawie wszystkich sztuk (oprócz „Peryklesa, księcia Tyru” i „Dwóch szlachetnych krewnych”), za autora których uważa się poetę ze Stratfordu. Co ciekawe, druk zlecono Williamowi Jaggardowi, który odpowiadał wcześniej za nieszczęsne Fałszywe Folio. Przeważyły jednak względy praktyczne: skład i wydruk Pierwszego Folio wymagał tak dużego nakładu pracy, że potrzebny był doświadczony drukarz.
Wszystko dobre, co się dobrze kończy
Heminges i Condell podkreślili, że Pierwsze Folio zastępuje wcześniejsze publikacje, które scharakteryzowali jako „skradzione, okaleczone i zdeformowane”, przekonując, że prawdziwe słowa Szekspira „są teraz oferowane do oglądania wyleczone i doskonałe (…) tak jak je wymyślił autor”. Po raz pierwszy drukiem ukazały się tutaj: „Burza”, „Dwaj panowie z Werony”, „Miarka za miarkę”, „Komedia omyłek”, „Jak wam się podoba”, „Poskromienie złośnicy”, „Wszystko dobre, co się dobrze kończy”, „Wieczór Trzech Króli”, „Zimowa opowieść”, „Król Jan”, „Henryk VI, część 1”, „Henryk VIII”, „Koriolan”, „Tymon Ateńczyk”, „Juliusz Cezar”, „Makbet”, „Antoniusz i Kleopatra” oraz „Cymbelin”.
Ponadto znajdziemy tu m.in. „Wesołe kumoszki z Windsoru”, „Sen nocy letniej”, „Wszystko dobre, co się dobrze kończy”, „Romeo i Julię”, „Hamleta” czy „Otella”. Z około tysiąca wydrukowanych egzemplarzy Pierwszego Folio do dziś zachowało się ok. 230, z których większość znajduje się w archiwach publicznych lub w kolekcjach prywatnych.
