Ciekawość, nie ta zwykła, każąca nam pójść do kina na nową odsłonę „X-Men” (taką sobie), ale taka, która pcha nas do czynów, o jakie byśmy siebie nie podejrzewali. Nie „zło”, nie „zatracenie”, nie „ból”, ale właśnie „ciekawość”.
To ona jest motorem czynów wszystkich postaci „Złotego jajka” Tima Krabbé. To maleńka, zaledwie 96-stronicowa książka, rozpoczynająca się jak rasowy kryminał, a kończąca natłokiem myśli czytelnika, próbującego zrozumieć motywy postępowania bohaterów.
Prędzej czy później ciekawość Rexa musi się zderzyć z ciekawością innego bohatera – mordercy. Bo i ten zabija w zasadzie tylko po to, by poznać granice samego siebie.
Rex i Saskia, para z Holandii, podróżuje po Francji aż do czasu, gdy podczas wizyty na jednej ze stacji benzynowych, dziewczyna znika bez śladu. Co się stało? Czy Saskia żyje? Czy można było zrobić cokolwiek, by ta historia potoczyła się inaczej? Rex szuka odpowiedzi, próbuje zaspokoić ciekawość, nawet osiem lat po zniknięciu wciąż nagłaśnia sprawę w mediach, nie zważając, że dla jego obecnej dziewczyny taka sytuacja może być mocno niekomfortowa. Ciekawość Rexa doprowadzi go do odpowiedzi na znacznie więcej pytań, niż mógłby sam sobie zadać.
Prędzej czy później ciekawość Rexa musi się zderzyć z ciekawością innego bohatera – mordercy. Bo i ten zabija w zasadzie tylko po to, by poznać granice samego siebie. Jego, szczegółowo opisane, przygotowania do pierwszej zbrodni, to nic innego, jak tylko próba zaspokojenia ciekawości – ciekawości ludzkich reakcji w różnych niestandardowych sytuacjach (jak zareagują na rękę na temblaku? Jak zareagują na propozycje podwiezienia?). To prowadzi do próby odpowiedzi na zagadkę największą: jak zareaguje człowiek, gdy do wyboru damy mu zaspokojenie ciekawości, ale kosztem – być może – własnej śmierci, albo życie, ale bez udzielenia odpowiedzi.
Reakcja bohaterów w tej kluczowej chwili wydaje się absurdalna. Ale być może tylko dlatego, że nigdy nie znaleźliśmy się w ich położeniu?
Tim Krabbé
Złote jajko
(Het gouden ei)
Przełożyła Maria Zaleska
Historia i Sztuka 1994
Zniknięcie – ekranizacja „Złotego jajka”