W wieku 87 lat zmarł Chaim Topol, izraelski aktor, niezapomniany w roli Tewje Mleczarza w „Skrzypku na dachu”, znany też m.in. z filmu o agencie 007 „Tylko dla twoich oczu”.
Chaim Topol (חיים טופול) urodził się 9 września 1935 w Tel Awiwie, należącym wówczas do Mandatu Palestyny (dziś Izrael).
Rodzice aktora przed emigracją byli zaangażowani w Warszawie w działalność syjonistycznej organizacji młodzieżowej Betar, związanej z syjonistami rewizjonistami, kierowanej przez Włodzimierza Żabotyńskiego, a powstałej w Polsce w 1923 roku.
Chaim Topol początkowo grał, jako amator, w spektaklach organizowanych przez izraelską armię. W 1961 założył własną grupę teatralną, pomagał w założeniu teatru w Hajfie.
Złoty Glob za Tewje Mleczarza
Jest znany głównie z roli Tewjego Mleczarza w musicalu „Skrzypek na dachu” (1971) w reżyserii Normana Jewisona, opartym na powieści Szolema Alejchema. Za tę rolę aktor otrzymał Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu, był też nominowany do Oscara.
Tewjego Mleczarza grał nie tylko w filmie Normana Jewisona. W 1983 roku wcielił się w tę postać we wznowieniu „Skrzypka na dachu” na West Endzie w Londynie. W 1989 roku zagrał tę rolę także w amerykańskiej produkcji objazdowej. W latach 1990–1991 ponownie zagrał Tewjego na Broadwayu, a w latach 1997–1998 w izraelskiej produkcji objazdowej.
Bond i Sallah Shabati
Wystąpił tajże w dwunastym filmie o przygodach Jamesa Bonda „Tylko dla twoich oczu” (1981) w reżyserii Johna Glena jako Milos Columbo, stronnik agenta 007.
W latach 1960-1964 Topol występował z teatrem satyrycznym Batzal Yarok („Zielona cebula”), który koncertował także w Izraelu. W 1960 roku Topol wraz z Josefem Milo założył Teatr Miejski w Hajfie , pełniąc funkcję asystenta reżysera i grając w sztukach Szekspira, Ionesco i Brechta.
Przełomową rolą okazał się dla niego występ w filmie „Sallah Shabati” z 1964 roku. Zaadaptowana na ekran przez Ephraima Kishona z jego oryginalnej sztuki, satyra społeczna przedstawia trudności sefardyjskiej rodziny imigrantów w surowych warunkach ma’abarot, obozów absorpcji imigrantów w Izraelu w latach pięćdziesiątych XX wieku. Film zdobył Złoty Glob dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego, a Topol zdobył w 1964 roku nagrodę Golden Gate dla najlepszego aktora na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Francisco oraz Złoty Glob w 1965 roku dla najbardziej obiecującego debiutanta – mężczyzny.
Nie tylko aktor
Chaim Topol pojawił się w ponad 30 filmach w Izraelu i za granicą. Ale był też ilustratorem. Stworzył ilustracje do około 25 książek w języku hebrajskim i angielskim. Tworzył także rysunki izraelskich postaci narodowych. Jego szkice prezydentów Izraela zostały wykorzystane w serii znaczków z 2013 roku wydanej przez Izraelską Federację Filatelistyczną.
W 1967 roku Topol założył Variety Israel, organizację służącą dzieciom ze specjalnymi potrzebami. Był także współzałożycielem i przewodniczącym zarządu Jordan River Village, całorocznego obozu dla dzieci arabskich i żydowskich z chorobami zagrażającymi życiu, który został otwarty w 2012 roku.
Chaim Topol zmarł 8 marca 2023 roku w Tel Awiwie.